IV SEMINARIO
INTERNACIONAL DE EDUCACIÓN
INTERCULTURAL BILINGÜE Y EDUCACIÓN INDÍGENA
Políticas lingüísticas para la integración educativa y cultural en el
Mercosur
ÑEMBYATY IRUNDYHA ÑAMBOGUATA PORÃVE
HAGUÃ,
TEKO ETA, ÑE’Ẽ ETA HA ÑANDE YPY KUÉRA REKO ETA REHEGUA
Ñambohape ñane ñe’ẽ jajokupyty
porãve haguã ñane arandúpe ha ñande rekoitépe Merkosur guive
IV SEMINÁRIO
INTERNACIONAL DE EDUCAÇÃO
INTERCULTURAL BILINGUE E EDUCAÇÃO INDÍGENA
Políticas linguísticas para a integração educacional e cultural no
Mercosul
12 y 13
de Julio de 2012 – Teatro Tom Jobim – Embajada de Brasil
Para más información: Embajada de Brasil Tel. 248 4156
Dirección de Postgrado e Investigación - UCA Tel. 494 535
Inscripciones gratuitas: del 7 de mayo al 7 de julio de 2012
Conferencistas:
Alai Garcia Diniz – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Aldo Óscar Valesini – Universidad Nacional del Nordeste-Argentina (UNNE)
Bartomeu Melià – Universidad Católica de Asunción (UCA)
Don Carlos Villagra Marsal – Excmo. Ministro de Políticas Lingüísticas del Paraguay
Carola González Alsina – Universidad Católica de Asunción (UCA)
César González – Dirección General de Educación Escolar Indígena (MEC)
Consuelo Alfaro – Universidade Federal do Rio de Janeiro (UFRJ)
Emiliano Ramírez Mencia – Colegio Experimental Paraguay-Brasil (CEPB)
Feliciano Acosta Alcaraz – Universidad Nacional de Asunción (UNA)
Friedhelm Guttandin – Universidad Católica de Asunción (UCA)
Giane Lessa – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Hannes Kalisch – Nengvaanemquescama Nempayvaam Enlhet
Hedy Penner – Universidad Católica de Asunción (UCA)
Henri Boyer – Université Montpellier III-Francia (UM3)
Irina Ráfols – Universidad del Norte (UNINORTE)
João Machado – Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)
José Ribamar Bessa Freire – Universidade Federal do Estado do Rio de Janeiro (UNIRIO)
Leandro R. Alves Diniz – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Luís Eduardo Wexel Machado – Universidad Nacional de Asunción (UNA)
Maria Ceres Pereira – Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)
María del Pilar Míguez Fernández – Universidad Pedagógica Nacional-México (UPN)
Maria Eta Vieira – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Mário Ramão Villalva Filho – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Mateo Niro – Universidad de Buenos Aires (UBA)
Nicanor Rebolledo Recendiz – Universidad Pedagógica Nacional-México (UPN)
Reinaldo Matias Fleuri – Universidade Federal de Santa Catarina, Brasil (UFSC)
Rejane Hauch Pinto Tristoni – Universidade Estadual do Oeste do Paraná (UNIOESTE)
Rosa Marina Meyer – Pontifícia Universidade Católica do Rio de Janeiro (PUC-Rio)
Rosan Luiz do Prado – Colégio Estadual Dario Vellozo-Paraná (SEED)
Samira Jalil – Universidade Federal da Integração Latino-Americana (UNILA)
Sylvia Duarte Dantas – Universidade Federal de São Paulo, Brasil (UNIFESP)
Tadeo Zarratea – Secretaría de Políticas Lingüísticas del Paraguay
Terezinha Juraci Machado – Universidad Nacional de Asunción/CEPB (UNA)
Terumi Koto Bonet Villalba – Universidade Federal do Paraná-Brasil (UFPR)
Panelistas:
Adriana Oliveira de
Sales – Universidade Federal da Grande Dourados
Alexandre Luís Gonzaga –
Universidade Anhanguera-UniderpCélia Fernanda P. Ebling – Universidade Federal da Grande Dourados
Claudio Antonio Sorondo Dias – Universidade Federal da Grande Dourados
Elma Luzia Correa Scarabelli – Universidade Estadual de Mato Grosso do Sul
Estela Peralta de Aguayo – Instituto Superior de Lenguas/MEC Paraguay
Fernando Antonio Bravo – Universidad Nacional del Nordeste/Argentina
Fernando Gebra – Universidad Federal de la Integración Latinoamericana
Fidel Pascua Vilchez – Universidad Federal de la Integración Latinoamericana
Fleide Daniel S. de Albuquerque – Universidad Federal de la Integración Latinoamericana
Gerson Rodrigues Stefanello – Universidade Federal da Grande Dourados
Grasiela Mossmann da Silva – Universidade Estadual do Oeste do Paraná
Jacqueline Pereira – Universidade Federal da Grande Dourados
Jefferson Machado Barbosa – Universidade Federal da Grande Dourados
Malvina Segovia – Universidad Católica de Asunción
Marcos Homero Ferreira Lima – Ministério Público Federal/Brasil
Orlando Pérez – Universidad Autónoma de Asunción
Rinaldo Vítor da Costa – Universidade Federal da Grande Dourados
Rita Adriana Brítez – Universidad Nacional del Nordeste/Argentina
Soledad Acosta – Universidad Nacional de Asunción
PROGRAMA -
Jueves 12/07/2012
08:00 – Acreditaciones y Entrega de materiales
09:00 – Acto de apertura
Excmo. Embajador de Brasil, Don Eduardo dos Santos
Don Paulo Sassarao, Representante Adjunto de UNICEF en Paraguay
Don Michel Gibaud, Rector de la UCA
Don Pedro Gerardo González González, Rector de la UNA
Don Hélgio Trindade, Rector de la UNILA
Don César González, Director de la Dirección General de Educación Escolar Indígena – MEC
Excmo. Ministro de Educación, Don Víctor Ríos
09:40 – Presentación trilingüe del III Seminario EIB (español-guaraní-portugués)
09:50 – Conferencia LA DEFORESTACIÓN LINGÜÍSTICA EN EL PARAGUAY: problemas y soluciones
Conferencista: Dr. Bartomeu Melià
Invitado especial: Dr. Ticio Escobar – Excmo. Ministro de Cultura
Moderador: Dr. José Maria Rodrigues, MRE/CAPES/UNILA - Brasil
10:50 – Intermedio: Café – Inauguración de la Exposición de
Pinturas “Integracción”, del pintor “Osvaldo
Camperchioli” – Presentación: “Liliana Segovia”
11:15 – Conferencia CONTRIBUCIONES DE LA PSICOLOGÍA INTERCULTURAL PARA LAS POLÍTICAS
LINGÜÍSTICAS Conferencista: Dra. Sylvia Duarte Dantas – UNIFESP/USP
Moderadora: Mg. Miriam Gómez – Dirección de Postgrado e Investigación/UCA
12:15-14:15 – Receso: almuerzo
14:15 - 15:15 – Exposiciones y talleres – Guarani ñembo’e
ava guaraníme: Ñe’ẽtekuaa mbo’e ava tekoha Jaragua, São Paulo-pe
Actividad cultural: Presentación del documental LENGUA GUARANÍ EN LA CIUDAD
DE SÃO PAULO: la construcción colectiva de la identidad. Mg. Mário Ramão
Villalva Filho. Con traducción en
español.
15:15 – Conferencia-Panel EDUCACIÓN INDÍGENA E INCLUSIÓN
SOCIAL: estado de la cuestión
Mesa temática a cargo del Ministerio de
Educación del Paraguay y de la Dirección General de Educación Indígena
Moderador de los paneles: César González – Director de la DGEEI
16:20 – Conferencia POLÍTICAS LINGÜÍSTICAS EN
HISPANOAMÉRICA: el caso peruano
Conferencista: Dra. Consuelo Alfaro (UFRJ)
Conferencia LA LEY DE LENGUAS EN EL
PARAGUAY: un caso de glotopolítica
Conferencista: Drdo.
Mateo Niro (UBA-Argentina)Moderadora: Dra. Nina Villalba – UCA/Paraguay
17:20 – Intermedio: Café – Lanzamiento del libro CIUDADANÍA DEMOCRÁTICA Y
MULTILINGÜISMO: la construcción de la identidad lingüística y cultural del
Mercosur – José Maria Rodrigues. Presentación: Mg. Miriam Gómez (DPI/UCA)
17:40 – Conferencia POLÍTICAS
LINGÜÍSTICAS: GUARANÍ DEL PARAGUAY
Conferencista: Hannes Kalisch – NNE ( Nengvaanemquescama Nempayvaam Enlhet )Moderadora: Mg. Magdalena Rivarola – UCA/Paraguay
18:40 – Conferencia/Panel LITERATURA Y MULTICULTURALIDAD
Conferencistas: Mg. Luís Eduardo Wexel
Machado – Coord. Licenciatura Lengua Portuguesa – UNADr. Xoán Manuel Garrido Vilariño – Universidade de Vigo/España
Lic. Irina Ráfols – Universidad Nacional de Asunción - UNA
Moderador: Dr. Aldo Óscar Valesini – Universidad Nacional del Nordeste/Argentina
19:40 – Conferencia DESAFÍOS A LA INCLUSIÓN DIGITAL EN LA ESCUELA
Conferencista: Dr. Reinaldo Matias Fleuri (USC)
Moderador: Dr. Orlando Pérez (UCA – UAA)
PROGRAMA – Viernes 13/07/2012
8:45 – Conferencia-Panel UNILA: UNIVERSIDAD FEDERAL DE INTEGRACIÓN
LATINOAMERICANA. LA CONSTRUCCIÓN DE LA IDENTIDAD LINGÜÍSTICA Y CULTURAL DEL
MERCOSUR
Conferencistas: Dra.
Maria Eta Vieira – Especialista en Educación – UNILA
Dra. Alai Garcia Diniz – Especialista en Literatura –
UNILA Dra. Giane Lessa – Coordinadora del área de lenguas – UNILA
Dra. Samira Jalil – Especialista en Lingüística Aplicada – UNILA
Moderadora: Dra. Valentina Canese – Universidad Nacional de Asunción – UNA
10:00 – Conferencia ETNOEDUCACIÓN: las diferentes modalidades de
educación indígena y la construcción de un modelo de educación nacional
Conferencista: Dr. José Ribamar Bessa Freire – UNIRIO/UERJModerador: Mg. Fernando Viana, – Investigador y Consultor en Antropología (UCDB/USP)
11:00 – Intermedio:
Café – Lanzamiento del libro CIUDADANÍA DEMOCRÁTICA Y MULTILINGÜISMO: la
construcción de la identidad lingüística y cultural del MERCOSUR
Presentación: Mg. Ilde Silvero11:20 – Conferencia LA REALIDAD LINGÜÍSTICA Y LAS POLÍTICAS LINGÜÍSTICAS EN EL PARAGUAY: ¿dos líneas sin punto de encuentro?
Conferencista: Dra. Hedy Penner (UCA - UNA)
Moderadora: Mg. Estela Peralta de Aguayo (ISE – UCA)
12:20 - 14:30 – Receso: almuerzo
14:30 – 15:30 – Exposiciones y talleres – COLEGIO
EXPERIMENTAL PARAGUAY-BRASIL: Políticas de integración cultural y lingüística
con el MRE y Toledo/Paraná
Conferencistas: Prof. Emiliano Ramírez Mencia – Director del CEPB Prof. Rosan Luiz do Prado – Director do Colégio Dario Vellozo / Toledo-Paraná
Moderadora: Mg. Terezinha Juraci Machado da Silva – Lectora MRE/Capes junto al CEPB
15:30 – Conferencia MULTILINGÜISMO EN ESCUELAS INDÍGENAS: políticas,
metodologías y materiales de enseñanza
Conferencistas: Dr. Nicanor Rebolledo Recendiz – UPN/UFSC (MÉXICO) Dra. María del Pilar Míguez Fernández – UPN/UFSC (MÉXICO)
Moderadora: Ana Margarita Ramos – UNICEF/Paraguay
16:20 – Conferencia-Panel POR UNA EDUCACIÓN INTERCULTURAL: actitudes lingüísticas en las escuelas de frontera Paraguay-Brasil
Conferencistas: Dra. Rejane Hauch Pinto Tristoni – (UNIOSTE)
Dra. Maria Ceres Pereira – (FACALE-UFGD)
Mg. João Machado – (FACALE-UFGD)
Moderadora: Mg. Teresa De Jesús González de Benítez – (AVAKOTEPA/UCA)
17:10 – Conferencia MODELO DE EDUCACIÓN BILINGÜE EN EL PARAGUAY
Conferencistas: Dr. Friedhelm Guttandin (UCA)Mg. Carola González Alsina (UCA)
Moderador: Dr. José Zanardini (CEADUC – UCA)
18:10 – Intermedio: Café – Presentación del libro EL DESCUBRIMIENTO DEL CASTELLANO PARAGUAYO A
TRAVÉS DEL GUARANÍ. Una historia de los enfoques lingüísticos (Hedy Penner,
Soledad Acosta y Malvina Segovia)
18:30 – Conferencia-Panel O PORTUGUÊS COMO L2 E LE NO
BRASIL E NO MUNDO: trajetórias, tendências e especificidades
Conferencistas: Dra.
Rosa Marina Meyer – Pontifícia Universidade Católica/Rio de Janeiro
Dra.
Terumi Koto Bonnet – Universidade Federal do Paraná /DELEM
Dr.
Leandro R. Alves Diniz – Universidade Federal da Integração Latino-Americana
Moderador: Mg. Fleide Daniel Santos de Albuquerque – UNILA
19:30 –
Conferencia-Panel (Clausura): POLÍTICAS LINGÜÍSTICAS EN AMÉRICA LATINA:
integración a
través de la educación
Conferencistas: Dr.
Carlos Villagra Marsal – Ministro de la Secretaría de Políticas Lingüísticas
Drdo. Domingo Aguilera Jiménez – SPL/Paraguay
Don Tadeo Zarratea – SPL/Paraguay
Don Feliciano Acosta – SPL/Paraguay
Moderador: Mg. Agustín
Mendoza Villalba – Director de Postgrado, Facultad de Filosofía (UNA)
20:30 – Acto de
Clausura del Seminario:
Mg. Paulo Sassarao, Representante adjunto de UNICEF en Paraguay
Mg. Ilde Silvero,
Decano de la Fac. de Filosofía y Ciencias Humanas - UCA
Dr. Bruno Guerra
Carneiro Leão, Jefe del Sector Cultural de la Embajada de Brasi
20:45 – Show de
Música y Danza paraguaya y brasileña…
…………………………………………….
TALLERES Y COMUNICACIONES
Galería Livio Abramo – actividades paralelas:
El objetivo de estos
talleres, comunicaciones y/o mesas de trabajo es propiciar un espacio para que
los especialistas de Latinoamérica puedan, por una parte, intercambiar
experiencias, fomentar la creación de Redes Educativas en el Mercosur, constituir
una red de información y documentación sobre EIB, y por otra, desarrollar
actividades de formación, capacitación y actualización docente en el ámbito de
la Educación Intercultural Bilingüe y Educación Indígena. Al amparo de esas
premisas, dichas actividades se articularán de tal modo que lo intercultural no
sea un mero ejercicio intelectual. Así, haremos hincapié en: i) problemas de
enseñanza-aprendizaje de las lenguas del Mercosur; ii) relaciones de género;
iii) influencia de los aspectos socioculturales en el desarrollo cognitivo; iv)
formación docente en educación multicultural; v) importancia del soporte social
en el proceso de revalorización de las lenguas minoritarias y/o minorizadas; etc.
Duración: cada exposición
tendrá una duración máxima de 45 minutos, seguida de un periodo de 10-15
minutos para preguntas y debate.
Programa (Jueves 12
de julio):
…………………………………………….
Comunicación 1 – 11:30 hs
AS LÍNGUAS MINORITÁRIAS GANHAM VISIBILIDADE
Dr. Rinaldo Vítor da Costa – FACALE/UFGD – Brasil
…………………………………………….
Comunicación 2 – 14:30 hs
GRUPOS MINORITÁRIOS: o aluno brasiguaio e a vivência
de conflitos culturais, linguísticos e identitários em sala de aula”
Maestranda Grasiela Mossmann da Silva (Universidade
Estadual do Oeste do Paraná)
…………………………………………….
Comunicación 3 – 15:30 hs
MARCADORES ASPECTUALES DEL CASTELLANO PARAGUAYO: un desafío para la enseñanza del castellano
Mg. Malvina Segovia (Universidad Católica de Asunción
– Paraguay)
…………………………………………….
Comunicación 4 – 16:30 hs
A “CRÓNICA FRONTERIZA” E A CRÍTICA LATINO-AMERICANA
Prof. Alexandre Luís
Gonzaga (Universidade Anhanguera-Uniderp – Brasil)
……………………………………………
Comunicación 5 – 17:30 hs:
LA ESCUELA ENTRE NORMA PENINSULAR Y USO PARAGUAYO: los
pronombres de objeto. Miradas desde las teorías
lingüísticas
Mg. Soledad Acosta (Universidad Nacional de Asunción –
Paraguay)
…………………………………………….
Comunicación 6 – 18:30 hs:
A PLURIVOCIDADE QUE FORMA BILINGUISMO FRONTEIRIÇO DAS
CIDADES DE BELLA VISTA E CAPITÁN BADO –Paraguai- E ARAL MOREIRA –Brasil-
Mag. Elma Luzia Correa Scarabelli (Universidade
Estadual de Mato Grosso do Sul)
Maestranda Célia Fernanda Pietramale Ebling
(Universidade Federal da Grande Dourados)
…………………………………………….
Taller I – 19:30 hs
FONÉTICA E VARIEDADES DIATÓPICAS NOS DICIONÁRIOS BILÍNGUES ESCOLARES
ESPANHOL-PORTUGUÊS/ PORTUGUÊS-ESPANHOL
Drdo. Fidel Pascua Vilchez (Universidade Federal da
Integração Latino-Americana)
…………………………………………….
Programa (Viernes 13
de julio)
Comunicación 7 – 10:00 hs
EL DISCURSO LEXICOGRÁFICO DIFERENCIAL: un acto glotopolítico
Mg. Estela Peralta de Aguayo (Instituto
Superior de Lenguas/MEC – ISE)
…………………………………………….
Comunicación 8 – 11:20 hs
CONCURSO PÚBLICO PARA PROFESORES EN TIERRAS INDÍGENAS:
CUANDO LA BUROCRACIA INTERFIERE EN LA AUTONOMÍA
Mg. Marcos Homero Ferreira Lima (Analista Pericial en
Antropología – Ministério Público Federal/Brasil)
…………………………………………….
Comunicación 9 – 15:35 hs
O ESTUDO DO VOCABULÁRIO RELATIVO À ALIMENTAÇÃO DOS
PARAGUAIOS DA FRONTEIRA MERIDIONAL DE MATO GROSSO DO SUL
Maestrando Jefferson Machado (UEMS – Universidade
Federal da Grande Dourados/Brasil)
Maestranda Jacqueline Pereira (UNIPAR - Universidade
Federal da Grande Dourados/Brasil)
…………………………………………….
Taller II – 17:10 hs
A
PRONÚNCIA DO PORTUGUËS BRASILEIRO. O QUE ENSINAR E COMO ENSINAR
Mg. Fleide Daniel Santos de Albuquerque – (Universidad
Federal de la Integración Latino-Americana)
…………………………………………….
Comunicación 10 – 18:30 hs
CARACTERÍSTICAS
E PECULIARIDADES DA ARTE MUSICAL E DA MÚSICA NO COMPLEXO CONTEXTO DO
PLURILINGUISMO DE FRONTEIRA
Mg.
Claudio Antonio Sorondo Dias (Universidade Federal da Grande Dourados/Brasil)
Maestranda Jacqueline Pereira (UFGD/Brasil)
Maestrando Jefferson Machado Barbosa (UFGD/Brasil)
……………………………………………
Taller III – 19:00 hs
A
VIA CRUCIS DOS CORPOS FEMININOS: TRANSBORDAMENTOS E TRANSGRESSÕES EM CONTOS DE
MÁRIO DE ANDRADE E CLARICE LISPECTOR
Dr. Fernando Gebra (Universidade Federal da Integração
Latino-Americana
…………………………………………….
Programa de Comunicaciones
Sala Livio Abramo (Jueves 12
de julio):
Comunicación 11 – 14:30 hs
CONSIDERAÇÕES SOBRE O ENSINO DE
LÍNGUA PORTUGUESA A PARTIR DE UMA EXPERIÊNCIA NO CURSO DE LICENCIATURA
INTERCULTURAL TEKO ARANDU
Maestranda Adriana
Oliveira de Sales (Universidade Federal da
Grande Dourados/Brasil)
……………………………………………
Comunicación 12 – 16:30 hs
OBJETIVANDO EL ÉXITO EN
EL APRENDIZAJE DEL ESPAÑOL COMO LENGUA EXTRANJERA: logros alcanzados con la
enseñanza colectiva y con la individual
Maestrando Gerson
Rodrigues Stefanello (Universidade
Federal da Grande Dourados/Brasil)
…………………………………………….
Comunicación 13 – 17:30 hs
LOS MITOS Y SU TRANSFERENCIA EN LA LITERATURA REGIONAL
DEL NORDESTE ARGENTINO
Rita
Adriana Brítez (Universidad Nacional del Nordeste – Argentina)
Fernando
Antonio Bravo (Universidad Nacional del Nordeste – Argentina)
…………………………………………….
Dirección de Postgrado e Investigación - UCA Tel. 494 535
Inscripciones gratuitas: del 7 de mayo al 7 de julio de 2012
Sector Cultural de la Embajada de Brasil
Eligio Ayala c/ Av. Perú
Teléfono: 248-4156 E-mail: setorcultural@embajadabrasil.org.py
Universidad Católica “Nuestra
Señora de la Asunción”
Facultad de Filosofía y Ciencias Humanas
Dirección de Postgrado e Investigación – Mcal. López 291 e/ Yegros
Teléfonos: 494-535 – 0993588973 - E-mail secretaría: posgradofilosofiauc@gmail.com
CEB
– Centro de Estudios Brasileños
Secretaría – Calle
25 de Mayo esq/ Gen. Aquino
Teléfonos: 200-374 /
200-490 - E-mail Lector: jota2x5@gmail.com
Universidad
Nacional de Asunción – Instituto Superior de Lenguas
Lectorado de Lengua
portuguesa – Avda. España c/ Washington
Teléfono: 0971-956966
- E-mail Lector: lewmachado@gmail.com
Fundación
Tapé Avirú – Paraguay
Teléfonos: 941-435 /
0981-918799 - E-mail: fundaciontapeaviru@gmail.com
** Plazas limitadas,
que se otorgarán por orden de inscripción
Organización:
UNIVERSIDAD CATÓLICA
“NUESTRA SEÑORA DE LA ASUNCIÓN”UNIVERSIDAD NACIONAL DE ASUNCIÓN: Instituto Superior de Lenguas
UNICEF PARAGUAY
EMBAJADA DE BRASIL EN ASUNCIÓN
Apoyo:
MEC – Ministerio
de Educación y Cultura del Paraguay CENTRO DE POSTGRADO E INVESTIGACIÓN – Universidad Católica “Nuestra Señora de
LECTORADO DE LENGUA Y CULTURA BRASILEÑAS (MAE-Capes)
UNILA – Universidad Federal de Integración Latinoamericana
DIRECCIÓN DE POSTGRADO E INVESTIGACIÓN DE LA UCA
IPEBRAS – Instituto para la Promoción y la Enseñanza de la lengua, literatura y cultura Brasileñas
FUNDACIÓN TAPÉ AVIRÚ PARAGUAY
PROYECTO AVAKOTEPA